Ticaret Bakanlığı tarafından 28 Mayıs 2020 tarihli ve 31138 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu Yönetmeliği” ile olağanüstü hal, afet ve ekonomik dalgalanma dönemleri ile diğer acil durumlarda faaliyet gösterecek, vatandaşlarımızın şikayet yolu ile başvurabileceği Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu oluşturulmuş, görev ve yetkileri ise üretici, tedarikçi ve perakende işletmelerin fahiş fiyat artışı ve stokçuluk uygulamalarının denetlenmesi ve idari para cezalarının uygulanması olarak belirlenmiştir.
Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu Yönetmeliği, 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanuna dayanarak hazırlanmış ve yayımlanmıştır.
Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu’na göre fahiş fiyat artışı; olağanüstü hâl, afet ve ekonomik dalgalanma dönemleri ile diğer acil durumlarda üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından satışa sunulan ve kamunun beslenme, sağlıklı yaşama ve korunma gibi temel ihtiyaçlarını karşılamak için zorunlu olan mal ve hizmetlerin fiyatında girdi ve diğer üretim maliyetlerindeki artış gibi haklı bir sebebe dayanmaksızın yapılan aşırı ve adil olmayan fiyat artışıdır. Stokçuluk ise olağanüstü hâl, afet ve ekonomik dalgalanma dönemleri ile diğer acil durumlarda üretici, tedarikçi ve perakende işletmelerin piyasada darlık yaratan, piyasa dengesini ve serbest rekabeti bozan faaliyetler ile tüketicinin mallara ulaşmasının engelleyen faaliyetlerdir.
Haksız Fiyat Değerlendirme Kuruluna üretici, tedarikçi ve perakende işletmelerin stokçuluk ve fahiş fiyat artışı uygulamalarına ilişkin şikayetler, dilekçeyle, Ticaret Bakanlığınca oluşturulan elektronik sistem üzerinden veya diğer elektronik başvuru yöntemleri kullanılarak (e-devlet portalı) Ticaret Bakanlığına ya da Ticaret İl Müdürlüklerine yapılacaktır.
Tüketici şikayetinin Haksız Fiyat Değerlendirme Kuruluna ulaşmasının ardından;
- Eksiz, ilke ve kurallara uygun olmayan başvurular reddedilir ve bu durum gerekçesiyle birlikte başvuru sahibine bildirilir.
- Tam, ilke ve kurallara uygun olan başvurular Ticaret İl Müdürlüğünce önincelemeye alınır, ardından düzenlenen dosya Haksız Fiyat Değerlendirme Kuruluna gönderilir.
- Eğer başvurudan veya başvuruya ilişkin kurul kararı alınmadan önce yargı yoluna gidildiği tespit edilirse başvuru işlemden kaldırılır ve bu durum gerekçesiyle birlikte başvuru sahibine bildirilir.
Resen veya şikâyet üzerine yapılan denetimlerde; üretici, tedarikçi ve perakende işletmeye denetimin yapıldığı günden başlamak üzere on günden az olmamak kaydıyla savunma süresi verilir ve bu süre bir defaya mahsus on güne kadar uzatılabilir. Süresi içerisinde savunma yapılmaması durumu hariç olmak üzere; üretici, tedarikçi ve perakende işletmenin savunması alınmadan idari para cezası kararı alınamaz ve uygulanamaz.
Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu toplam 13 üyeden oluşacaktır ve kurulda tüketicileri temsilen Reklam Kurulu Yönetmeliğinde belirlenen üye de bulunacaktır. Üyelerin nitelikleri yönetmelik içerisinde sayılırken üyelerin kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıldan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması aranmıştır. Kanaatimizce 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve diğer emsal olabilecek kurul mevzuatları göz önünde bulundurularak üyelerin kasten işlenen bir suçtan dolayı 1 yıldan fazla hapis cezasına mahkûm edilmiş olmamasının aranması gerekir. Ceza süresinin beş yıl olarak belirlenmesi fecaattir, çünkü devlet memuru olamayacak niteliklere sahip bir kişi bu kurula üye olarak fahiş fiyat artışı ve stokçuluk uygulamaları ile ilgili ilke kararlar verebilecek yetkiye sahip olacaktır. Temennimiz bu düzenlemenin değiştirilmesidir.
Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulunun görevleri yönetmelikte sayılmıştır.
- Fahiş fiyat artışı ve stokçuluk uygulamalarına karşı piyasa dengesini ve tüketicileri korumaya yönelik gerekli tedbirleri almak ve bunların uygulanmasını sağlamak.
- Fahiş fiyat artışı ve stokçuluk uygulamaları ile ilgili denetim ve incelemeler yapmak veya yaptırmak ile bu denetim ve incelemelere ilişkin üretici, tedarikçi ve perakende işletmenin savunmasını almak veya alınmasını sağlamak.
- İdari para cezası kararı almak ve bu kararın uygulanmasını sağlamak.
- Fahiş fiyat artışı ve stokçuluk uygulamaları ile ilgili ilke ve kuralları belirlemek.
- Ticaret Bakanı tarafından fahiş fiyat artışı ve stokçuluk uygulamaları ile ilgili verilen görevleri yerine getirmek.
Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu kararları Ticaret Bakanlığınca uygulanır. Kurulun kararları kamuoyunun bilgilendirilmesi ve aydınlatılması ile mal ve hizmet piyasasındaki tarafların ekonomik çıkarlarının korunması amacıyla Ticaret Bakanlığınca açıklanabilir.
6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun Ek 1. maddesinin birinci fıkrasına aykırı hareket edenlere on bin Türk Lirasından yüz bin Türk Lirasına; ikinci fıkrasına aykırı hareket edenlere ise elli bin Türk Lirasından beş yüz bin Türk Lirasına kadar idari para cezası kurul tarafından verilir. İdari para cezasının belirlenmesinde; işlenen fiilin ağırlığı v haksızlık içeriği, işletmenin türü, büyüklüğü ve bulunduğu sektör, fahiş fiyat artışı ve stokçuluk faaliyetlerinden sağlanan menfaat ile daha önce aynı konuda idari para cezası uygulanıp uygulanmadığı gibi hususlar dikkate alınır.
Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu 17 Nisan 2020 tarihinden sonra yapılan başvuruları sonuçlandırmakla görevlidir. Bu tarihten önce yapılan başvurulan Reklam Kurulu tarafından sonuçlandırılacaktır.
Av. Yağız GÜNDOĞDU
Hukuk Komisyonu Üyesi