Elektrik Enerjisinde Özelleştirme Politikalarının Mesken (Hane) Tüketicisi Açısından Sonuçları

Ülke ekonomilerinin gelişiminde ve ülkelerin sürdürülebilir kalkınmalarında öncü rolü olan Elektrik Enerjisi Sektörünün Konu Başlıkları “Enerji Kaynakları, Üretim ve Çevrim Tesisleri, İletim ve Dağıtım Sistemleri ve Tüketim” olarak öne çıkmaktadır.

Günümüzde tüketim noktasında sınıflandırmada “Meskenler, Ticarethaneler, Sanayi, Aydınlatma ve Tarımsal Sulama” alanları öne çıkmaktadır.

Kaynak:EPDK 2019 Yılı Faturalanan Tüketimin Tüketici Türüne Göre Dağılımı (%)

Su ve Isınma gibi Elektrik de en temel insan hakkıdır ve kamu tarafından yönetilerek üretilmesi, iletilmesi ve dağıtımı en ucuz hale getirilmelidir. Özelleştirilmiş kurumlar kamulaştırılmalıdır. Yoksullara elektrik ücretsiz sağlanmalıdır.

Bu çalışmada Elektrik Enerjisi Sektöründe yapılan çalışmaların özellikle son kullanıcı olan Meskenler (Konutlar) açısından fiyatlandırma politikalarına bakış incelenmektedir. Yukarıdaki tablodan görüleceği üzere Mesken tüketicilerinin kullandığı elektrik enerjisinin payı toplam Elektrik Enerjisi tüketimi içinde yaklaşık %25’i denk gelmektedir.

Özelleştirilmiş kurumların performanslarını objektif kriterlerle değerlendirilerek sonuçları kamuya şeffaf olarak sunulmalıdır. Özellikle Türkiye sathında 21 Bölgede (Bölgesinde tekel olan) faaliyet gösteren Dağıtım Şirketlerinin tüketicilere sundukları hizmet performanslarının değerlendirmeleri (fayda/maliyet analizlerinin) sağlıklı yapılması gereklidir. Elektrik dağıtım hizmetlerinin Kamu tarafından mı verilmeli; yoksa bugünkü gibi Özel Sektör tarafından mı verilmesinin daha uygun olacağı sorularına cevap bulmak gerekmektedir.

Ayrıca Meskenlerde kullanımı olan “Su, Isınma ve Elektrik Enerjisi” gibi en temel ihtiyaçlar  Temel İnsanlık Hakkıolduğundan, bu konuya da dikkat çekmek ve ülkemizdeki Yoksul İnsanların istatistik verileri de bu çalışmada ele alınmıştır.

Enerji Sektöründeki faaliyetleri düzenlemek üzere 20 Şubat 2001 tarih 4628 nolu kanunla Akaryakıt, Doğalgaz ve Elektrik gibi Enerji Piyasaları faaliyetlerinin düzenlenmesi için Kamu Tüzel Kişiliğine haiz, idari ve mali özerkliğe sahip olarak kanun ile kendisine verilen görevleri yerine getirmek üzere Enerji Tabii Kaynaklar Bakanlığına bağlı olarak Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu kurulmuştur.

Türkiye’de 30 Mart 2013 tarihinde yürürlüğe giren; elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösteren, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin yapılmasının sağlanması amacıyla çıkarılmış 6446 Elektrik Piyasası Kanunu ile; elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı, toptan veya perakende satışı, ithalat ve ihracatı, piyasa işletimi ile bu faaliyetlerle ilişkili tüm gerçek ve tüzel kişilerin hak ve yükümlülüklerini kapsayacak şekilde düzenlenmesi görevini  uygulamak üzere;

  1. a) Bakan: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanını,
  2. b) Bakanlık: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığını,
  3. c) Kurul: Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunu,

ç) Kurum: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunu Kanunla görevlendirilmiştir.

EPDK Vizyonu Güçlü, Rekabetçi ve Şeffaf enerji piyasalarını oluşturacak düzenleme anlayışıyla değer yaratmak, EPDK’nın Misyonu da Enerjinin Yeterli, Kaliteli, Sürekli, Ekonomik ve Çevreyle Uyumlu bir şekilde tüketiciye sunulması için düzenleme ve denetleme yapmak olarak belirlenmiştir.

 

EPDK’nın Stratejik Amaçlarına baktığımızda;

  • Adil ve rekabetçi piyasa ortamını oluşturarak devamlılığını sağlamak
  • Piyasada kaliteli ve ekonomik enerji sunulmasını sağlamak
  • Etkin ve güvenilir bilgi üretip sunarak öngörülebilir ve sürdürülebilir piyasaları oluşturmak
  • Kurumsal kapasiteyi güçlendirmektir.

 

EPDK’nın Değer İfadesi olarak;

  • Öncü Ve Yönlendirici: EPDK, piyasa ihtiyaçlarını öngörerek piyasaları yönlendirir.
  • Paydaş Odaklılık: EPDK, paydaşlarının görüşlerini dikkate alarak düzenleme yapar ve hizmet sunar.
  • Stratejik Bakış: EPDK, stratejik yönetim anlayışıyla geleceğe yönelik gelişmeleri bugünden belirleyerek gerekli adımları atar.
  • Şeffaflık: EPDK, faaliyetlerini yasalara uygun, ilgili tarafların erişimine açık olarak ve hesap verilebilirlik anlayışı çerçevesinde gerçekleştirir, gerekli bilgilendirmeyi yapar.
  • Tarafsızlık: EPDK, tüm taraflara eşit uzaklıktadır; önyargısız, somut, veri ve bilgiye dayanan adil bir yaklaşım sergiler
  • Bağımsızlık: EPDK, kanunların kendisine verdiği yetki ve sorumlulukları bağımsız olarak kullanır
  • Tutarlılık Ve Süreklilik: EPDK faaliyet, hizmet ve uygulamalarında misyonu çerçevesinde her zaman dengeli ve doğru hareket eder.
  • Yenilikçilik Ve Sürekli İyileştirme: EPDK, faaliyet ve süreçleri etkin yöntemlerle analiz ederek gerekli iyileştirmeleri yapar.   EPDK, sürekli olarak alanındaki bilgileri ve gelişmeleri takip eder, bunları içselleştirerek yeni bilgiler üretir.

 

EPDK’nın süreç içinde yapmış olduğu çalışmalar:

Mesken Elektrik Enerjisi Fiyatlandırması:

EPDK her yılın Ocak, Nisan, Temmuz ve Ekim ayları başından geçerlik olma üzere 3 aylık dönemlerde (Ağustos- Eylül 2018 tarihlerinde değişiklik oldu) faturaya esas birim fiyatları ilan etmektedir.

 

Ekim 2013 tarihinden 12 Aralık 2015 tarihine kadar faturalandırma esas birim fiyat kalemleri

  • Enerji Bedeli
  • Kayıp – Kaçak Bedeli
  • Dağıtım Bedeli
  • Perakende Satış Hizmetleri Bedeli
  • İletim bedeli olmak üzere 5 kalem birim fiyattan oluşmakta idi.

Ocak 2016 tarihinden geçerli olmak üzere

  • Enerji Bedeli
  • Dağıtım Bedeli ilan etmektedir.

(Kayıp – Kaçak, Perakende Satış Hizmetleri ve İletim bedelleri Dağıtım bedenin içine konulmuştur.)

Fakat son zamanlarda yapılan düzenleme ile Meskenlere düzenlenen faturalarda sadece Enerji Bedeli adı altında (Enerji, Kayıp-Kaçak, Dağıtım, Perakende Hizmetleri, iletim bedeli dahil) bütün bu bedeller yer almaktadır.

 

  • Enerji Bedeli Fiyatları:

Elektrik enerji fiyatları; TETAŞ, EÜAŞ ikili anlaşmalar, Yenilebilir Enerji Kaynakları destekleme alımları, EPİAŞ tarafından gün öncesi ve gün içi oluşan fiyatlar ile Dengeleme Güç piyasası TEİAŞ tarafından işletilerek yük durumuna göre şebekeye enerji verip veya çıkararak oluşan fiyatlar üzerinden belirlenmektedir.

 

 

Alım sözleşmeleri ve Yenilebilir Enerji Kaynaklarına yönelik destekleri dışında enerji fiyatları serbestçe belirlenmektedir.

 

1 MWh elektrik enerjisinin yıllara göre ağırlıklı ortalama piyasa takas fiyatları aşağıdaki grafikte yer almaktadır.

Kaynak:EPDK Yıllara Göre Ağırlıklı Ortalama Piyasa Takasa Fiyatı TL/MWh

 

EPDK tarafından 1 Ekim 2013’den 1 Ekim 2020 tarihine kadar belirlenmiş Mesken tek zamanlı elektrik enerji birim fiyatlarının ve aylık enflasyon endeksine göre karşılaştırılması aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

 

EPDK’nın

Fiyat İlan Tarihi

Enflasyon Endeksine Bağlı Bedel KRŞ/kW  Enerji Bedeli KRŞ/kWh
1.10.2013  20,6226  20,6226
1.01.2014  21,0925  20,7900
1.04.2014   21,8467   20,5580
1.07.2014   22,2969   20,7728
1.10.2014   22,4488   21,8111
1.01.2015   22,8157   21,6738
1.04.2015   23,5069   21,4581
1.07.2015   23,9013   20,1285
1.10.2015   24,2323   19,8545
1.01.2016   24,8248   21,3428
1.04.2016   25,2614   21,9475
1.07.2016   25,7264   22,1020
1.10.2016   25,9961   22,1020
1.01.2017   26,9423   21,4058
1.04.2017   28,1125   21,4058
1.07.2017   28,5317   21,4058
1.10.2017   28,9098   21,6100
1.01.2018   30,1575   23,0927
1.04.2018   30,9913   24,4666
1.08.2018   33,1007   26,7294
1.09.2018   33,8620   30,2732
1.10.2018   35,9953   34,5298
1.01.2019   36,2786   27,9098
1.04.2019   37,1000   26,3304
1.05.2019   37,7270   26,3304
1.06.2019   38,0854   26,3304
1.07.2019   38,0968   31,4926
1.10.2019   39,3326   36,4189
1.01.2020   40,3112   34,3800
1.04.2020   41,0287   34,8202
1.07.2020   42,3005   36,2671
1.10.2020   43,9397   39,2701

 

EPDK’nın Mesken tek zamanlı elektrik enerji birim fiyatları ve aylık enflasyon endeksine göre karşılaştırıldığında; Mesken Aboneleri bakımında kWh başına 4,67 Kuruş (Yaklaşık %12 lik) fayda/iyileştirme aşağıdaki grafik eğrilerinden de görüleceği üzere sağlanmıştır.

 

  • Dağıtım Bedeli Fiyatları:

EPDK 1 Ekim 2013’den 31 Aralık 2015’e kadar Enerji Bedeli dışında aşağıdaki 4 ayrı kalemler;

  • Dağıtım Bedeli,
  • Kayıp – Kaçak Bedeli,
  • Perakende Satış Hizmetleri Bedeli,
  • İletim bedeli için ayrı ayrı birim fiyat belirlerken

 

1 Ocak 2016 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yukarıda sıralanan 4 ayrı kalem “Dağıtım Bedeli” içinde toplanmıştır. Tek bir bedel olduğu için 4 ayrı bedelin ayrıntıları tüketicilerden gizlenerek şeffaflıktan uzaklaşılmış olundu.

 

Ayrıca Faturalarda başta Kayıp-Kaçak bedelleri olmak üzere vatandaşların itirazları ve dava süreçlerinden sonra 19 Aralık 2015 tarihli ve 29567 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan EPDK Tebliği ile Düzenlemeye esas işletme gideri hesaplamaları: İşletme Giderleri ve Dağıtım faaliyeti ile ilgili olmayan işletme giderleri olmak üzere 2 hesaptan oluşturularak; Dağıtım faaliyeti ile ilgili olmayan işletme giderlerinin (Aşağıda yer alan ve kafalarımızda birçok soru işaretlerini de birlikte getiren bu bedeller) %7 ye kadar artışına olanak sağlanması tüketicilere ilave yük getirmiştir.

 

Bölgelerinde Tekel olan Dağıtım Şirketlerinin dağıtım faaliyeti ile ilgili olmayan işletme giderleri aşağıdaki giderlerden oluşmaktadır.

  • Dava Giderleri, İcra Giderleri, Mahkeme Kararı Gereği Oluşan Tazminat ve Benzeri Giderleri (Emsal Kararlar Dikkate Alınarak Mahkeme Kararı Olmaksızın Ödenenler De Dâhil): Firmanın “yanlış yapacağı işlemlerden veya kendi kusuru sonucu meydana gelecek zararı neden Tüketicilere ödetilmek istenir?
  • Sosyal Sorumluluk Giderleri: Firmalar Sosyal Sorumluluk giderleri Vergi Öncesi Karlarından Yapar. Böyle bir bedel neden tüketicilerden istenir? Burada sanki Firma bir Vakıf, tüketicilerde doğrudan bağışçı oluyor.
  • Seminer, Panel ve Konferans Giderleri: Kim için bu etkinlikleri düzenleyecekler? Amaçları nedir?
  • Reklam Giderleri: Biz bu firmaları her ay gönderdikleri faturalardan tanımaktayız. Yapılacak reklamın Tüketicilere ne faydası vardır? Tüketici neden böyle bir bedel ödeyecek? Zaten Bölgesinde TEKEL.
  • Dernek, Sendika ve Oda Aidatları: Dağıtım Firmaları bir araya gelip bir dernek kurarak kendi haklarını ve çıkarlarını nasıl maksimize ederler diye politika geliştirmek için yapacakları faaliyetlerin giderlerini neden Tüketicilerden ödeyecek?
  • Temsil ve Ağırlama giderleri: Kimi ne amaçla ağırlayacaklar? Tüketicileri mi ağırlayacaklar?
  • Danışmanlık giderleri, bağımsız denetim ve mali müşavirlik giderleri: İhale öncesi bilinen bir husus olmalı ve Firmalar tekliflerini buna göre vermiş olmalıydı.
  • Yönetim ve destek hizmetleri giderleri: Firma; yönetici ve teknik personelinin ücretlerini de mi ayrıca istemektedir?

 

EPDK’nın

Fiyat İlan Tarihi 

Enerji Bedeli Kayıp/Kaçak  Bedeli Dağıtım Bedeli Perakende Satış Hizmet Bedeli İletim Bedeli
1.10.2013      20,6226        4,3461        2,2580        0,4388      0,7205
1.01.2014      20,7900        3,3521        2,8081        0,5690      0,8668
1.04.2014      20,5580        3,4735        2,8254        0,7585      0,8706
1.07.2014      20,7728        3,3251        2,8861        0,6075      0,8945
1.10.2014      21,8111        4,6470        2,8623        0,8377      0,8903
1.01.2015      21,6738        4,0497        3,7104        0,7397      0,8748
1.04.2015      21,4581        3,9566        3,7437        0,9952      0,8949
1.07.2015      20,1285        5,5182        3,8110        0,6916      0,8992
1.10.2015      19,8545        5,5155        4,0051        0,7233      0,9501
11,1940
 
  Enerji Bedeli Dağıtım Bedeli
1.01.2016 21,3428    11,8407    (3 Ayda % 5,78 Artış)
5,8341 4,2365 0,7651 1,005

 

1 Ekim 2013 ile 31 Mart 2016 arası 30 Aylık Enflasyon %22,4 İken 
Ekim 2013’e Göre % Artış 3.5% 34% 88% 74% 40%

 

İhaleden seneler sonra ihaleyi kazanan firmalara %7 lik ilave para ödenmesi için düzenleme yapılması ADİL bir yaklaşımda değildir. Ülke genelinde Meskenlerde yaşayanların elektrik tüketimi göz önüne alındığında ihale sonrası “Dağıtım faaliyeti ile ilgili olmayan işletme giderleri” ile Tüketicilerinin üzerine haksız %7’lik ilave yük getirilmiştir.

 

EPDK’nın

Fiyat İlan Tarihi

 Enflasyon

Endeksine Bağlı Bedel KRŞ/kW

 Dağıtım Bedeli KRŞ/kW
1.10.2013    7,7634    7,7634
1.01.2014    7,9403    7,5960
1.04.2014    8,2242    7,9280
1.07.2014    8,3937    7,7132
1.10.2014    8,4509    9,2373
1.01.2015    8,5890    9,3746
1.04.2015    8,8492    9,5904
1.07.2015    8,9977   10,9200
1.10.2015    9,1223   11,1940
1.01.2016    9,3453   11,8407
1.04.2016    9,5097   11,2358
1.07.2016    9,6847   11,0813
1.10.2016    9,7863   11,0813
1.01.2017   10,1425   11,7775
1.04.2017   10,5830   11,7775
1.07.2017   10,7408   11,7775
1.10.2017   10,8831   11,5732
1.01.2018   11,3528   13,0444
1.04.2018   11,6667   12,6585
1.08.2018   12,4608   13,7320
1.09.2018   12,7474   13,7387
1.10.2018   13,5505   13,3206
1.01.2019   13,6571   15,4089
1.04.2019   13,9663   17,1147
1.05.2019   14,2024   17,1147
1.06.2019   14,3373   17,1147
1.07.2019   14,3416   18,3722
1.10.2019   14,8068   20,8565
1.01.2020   15,1752   23,0585
1.04.2020   15,4453   22,5831
1.07.2020   15,9241   21,0205
1.10.2020   16,5411 21,2381

 

Yukarıdaki tablodaki değerlerden ve grafikteki eğrilerinden görüleceği üzere EPDK’nın 7 Yıllık Mesken Elektrik Dağıtım Birim Fiyatlarının Aylık enflasyon endeksine göre karşılaştırıldığında kWh başına 4,70 Kuruş (%28,4) fazla Meskenlere enflasyonun üstünde yük getirmiştir. Enflasyonun altında hedef koyan EPDK’nın 7 yıllık enflasyonun üzerine %28,4 fazladan Tüketicilerin zarar etmelerine neden olmuştur.

 

  • Toplam Enerji Birim Fiyatı (Vergiler Hariç):

EPDK Son zamanda yapmış olduğu düzenleme ile Dağıtım fiyatlarını kendi web sitesinde ilan etmesi karşı Faturalarda Dağıtım bedelini ayrı göstermeyip Enerji ve Dağıtım bedeli tek bir toplam kalem olarak Enerji Bedeliolarak göstererek 2015 yılı sonuna kadar belirlemiş olduğu 5 ayrı kalemdeki bedelleri gizleyerek Şeffaflıktan uzaklaşmıştır.

 

Enflasyon Endeksine Bağlı Bedel KRŞ/kW  Toplam Elektrik Bedeli KRŞ/kW
1.10.2013 28,3860 28,3860
1.01.2014 29,0328 28,3860
1.04.2014 30,0709 28,4860
1.07.2014 30,6906 28,4860
1.10.2014 30,8997 31,0484
1.01.2015 31,4047 31,0484
1.04.2015 32,3561 31,0485
1.07.2015 32,8990 31,0485
1.10.2015 33,3545 31,0485
1.01.2016 34,1701 33,1835
1.04.2016 34,7711 33,1833
1.07.2016 35,4112 33,1833
1.10.2016 35,7824 33,1833
1.01.2017 37,0848 33,1833
1.04.2017 38,6955 33,1833
1.07.2017 39,2725 33,1833
1.10.2017 39,7930 33,1832
1.01.2018 41,5104 36,1371
1.04.2018 42,6581 37,1251
1.08.2018 45,5615 40,4614
1.09.2018 46,6094 44,0119
1.10.2018 49,5458 47,8504
1.01.2019 49,9357 43,3187
1.04.2019 51,0663 43,4451
1.05.2019 51,9294 43,4451
1.06.2019 52,4227 43,4451
1.07.2019 52,4384 49,8648
1.10.2019 54,1394 57,2754
1.01.2020 55,4864 57,4385
1.04.2020 56,4739 57,4033
1.07.2020 58,2246 57,2876
1.10.2020 60,4808 60,5082

 

Sonuç olarak 1 Ekim 2013 ile 1 Ekim 2020 Yılları arasındaki Enerji, Dağıtım ve Toplam Elektrik Birim Fiyatları 1 Ekim 2013 fiyatları baz alınarak enflasyona göre incelendiğinde;

Enflasyon Endeksindeki 7 yıllık süreçteki değişim %113,07 artmış iken, Enerji ve Dağıtım bedelleri hemen hemen aynı kalmıştır. EPDK’nın hedefleri göz önüne alındığında ucuz enerji hedeflerine ulaşamadığı görülmektedir.

 

Sonuç olarak 7 yıllık süreçte Enflasyon %113,07 artmışken:

  • Enerji fiyatları %90,42 artarak Mesken Elektrik enerjisi tüketicileri açısından %25 lik bir fayda sağlamıştır.
  • Dağıtım fiyatları %173,57 artarak Mesken Elektrik dağıtım bedeli tüketicileri açısından %53,5 luk zarar görmelerine sebebiyet vermiştir.
  • Enerji fiyatları %113,16 artarak Mesken toplam Elektrik enerjisi dağıtım bedeli dahil olmak üzere hemen hemen aynı kalmıştır.

 

EPDK’nın kendi belirlediği en başta belirtiğimiz Stratejik Amaçlarına, Değer İfadelerine, Misyonuna, VizyonundakiGüçlü, Rekabetçi ve Şeffaf” hedeflerine uygunluk sağlayamamış, kendi hedeflerinin uzağında kalmıştır.

 

  • Vergiler

Elektrik Fiyatları Üzerine Gelen Vergiler;

Enerji Fonu    (Dağıtım bedeli hariç Enerji Bedelinin)         %1 oranında alınmakta

TRT Payı        (Dağıtım bedeli hariç Enerji Bedelinin)         %2 oranında alınmakta

Elk Tük.Ver.   (Dağıtım bedeli hariç Enerji Bedelinin)         %5 oranında alınmakta

Ayrıca Yukarıdaki Vergiler Dahil Toplam Bedel Üzerine %18 KDV eklenmektedir.

Fatura İçinde Vergiler; Elektrik Tüketim Bedelinin %25 i Bulmaktadır.

 

 

 

1 Ocak 2019 ile 1 Ocak 2020 arası 12 aylık süreçte 230 kWh Enerji Tüketen Meskenler İçin

Düzenlenen Faturalardaki Değişim aşağıda yer almaktadır.

 

Ocak 2019 Faturası Ocak 2020 Faturası
Elektrik Tüketimi 230 kWh Elektrik Tüketimi 230 kWh
Enerji Bedeli 0,433187     64,19 TL Enerji Bedeli 0,574385     79,07 TL
Enerji Fonu       0,64 TL Enerji Fonu       0,79 TL
TRT Payı       1,28 TL TRT Payı       1,58 TL
Elektrik Tüketim V       3,21 TL Elektrik Tüketim V       3,95 TL
KDV Matrahı   104,77 TL KDV Matrahı   138,43 TL
%18 kDV     18,86 TL %18 kDV     24,92 TL
Toplam   123,63 TL Toplam   163,35 TL
Ocak 2019 ile Ocak 2020 Tarihleri Arası Artış
Enerji Artışı 23,18%
Dağıtım Bedelinde Artış 49,64%
Fatura Toplamında Artış 32,13%

 

1 Ocak 2020 ile 1 Ekim 2020 arası 9 aylık süreçte 230 kWh Enerji Tüketen Meskenler İçin Düzenlenen Faturalardaki Değişim aşağıda yer almaktadır.

 

 

Ocak 2020 Faturası Ekim 2020 Faturası
Elektrik Tüketimi 230 kWh Elektrik Tüketimi 230 kWh
Enerji Bedeli 0,574385      79,07 TL Enerji Bedeli 0,605091      90,32 TL
Enerji Fonu        0,79 TL Enerji Fonu        0,90 TL
TRT Payı        1,58 TL TRT Payı        1,81 TL
Elektrik Tüketim V        3,95 TL Elektrik Tüketim V        4,52 TL
KDV Matrahı    138,43 TL KDV Matrahı    146,39 TL
%18 kDV      24,92 TL %18 kDV      26,35 TL
Toplam    163,35 TL Toplam    172,75 TL
Ocak 2020 ile Ekim 2020 Tarihleri Arası Değişim
Enerji Artışı 14,22%
Dağıtım Bedelinde Azalış -7,89%
Fatura Toplamında Artış 5,75%

 

 

  • Asgari Ücrete Göre Elektrik Faturalarının Karşılaştırılması:

 

Aşağıdaki tabloda .Ekim 2013 tarihinden başlayarak .Ekim 2020 tarihine kadar ki Ay bazında dönemsel olarak olarak 230 kWh temel elektrik tüketimi esas alınarak o ayllarda elde edilen asgari net ücret toplamına oranlanarak aşağıdaki tablo oluşturulmuştur.

 

Dönem Ay Brüt Ücret TL Net Ücret TL Dönemsel Net Ücret Toplamı       TL Dönemsel Toplam Elektrik Faturası Toplamı TL Dönemsel Fatura Toplamının Dönemsel Net Asgari Ücret Toplamına Oranı
2013/2 3 1.021,50       803,68      2.411,04        244,55 10,14%
2014/1 6 1.071,00       846,00      5.076,00        489,98 9,65%
2014/2 6 1.134,00       891,03      5.346,18        512,47 9,59%
2015/1 6 1.201,50       949,07      5.694,42        533,69 9,37%
2015/2 6 1.273,50   1.000,54      6.003,24        531,64 8,86%
2016 12 1.647,00   1.300,99   15.611,88     1.137,71 7,29%
2017 12 1.777,50   1.404,06   16.848,72     1.136,62 6,75%
2018 12 2.029,50   1.603,12   19.237,44     1.387,27 7,21%
2019 12 2.558,40   2.020,90   24.250,80     1.658,33 6,84%
2020 10 2.943,00   2.324,71   23.247,10     1.642,92 7,07%

 

Meskenlerde 230 kWh Elektrik Faturasındaki yıllara göre değişiminin Asgari Ücretin yıllara göre değişimi aşağıdaki grafiğinde %10’lardan %7’ler seviyesine kadar düştüğü görülmektedir.

 

 

  • Yoksulluk Sorunu

Ülkemizde hiç geliri olmayanlardan başlayarak en yüksek geliri olanlar küçükten büyük gelire göre sıralanır. Hiç geliri olmayanlardan başlayarak en yüksek geliri olanlara 1 den başlayarak numara verilir. Ortada yer alanın gelirine Medyan Gilir denir. 2019 yılında Medyan Gelir 21.587 TL olmuştur. Medyan Gelirin %60’ına kadar gelir elde edenler Yoksul olarak tanımlanmaktadır.

 

2019 yılında 12.952 TL’ye kadar Yıllık gelir elde edenler Yoksul olarak tanımlanmaktadır. 2019 yılında yıllık 12.952 TL’ye kadar gelir elde edenlerin toplam nüfusa oranı %21 ile 17 Milyon 207 Bin kişidir.

 

2018 yılında 10.670 TL’ye kadar Yıllık gelir elde edenlerin toplam nüfusa oranı %21 ile 16 Milyon 888 Bin kişidir.

Türkiye Genelinde Gelire Dayalı Yoksulluk Göstergeleri                                                            2017 Yılı Medyan Gelirin %60’ına Göre
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Medyan Gelir Yıllık (TL)   10.020   11.108   12.492   14.232   15.887   17.783   21.587
Yoksulluk Sınırı %60’a Göre (TL)     6.012     6.665     7.495     8.539     9.532   10.670   12.952
Yoksul Sayısı (Bin Kişi)   16.706   16.501   16.706   16.328   15.864   16.888   17.207
Yoksulluk Oranı (%) 22,4 21,8 21,9 21,2 20,1 21,2 21,3

 

Türkiye genelinde 2017 yılında yıllık olarak hiç geliri olmayandan 9.532 TL kadar geliri olanların sayısı 15 Milyon 864 Bin ve Yoksul sayısının ülke nüfusuna oranı ise %20,1 dir.

 

Bu durum 2018 yılında yıllık hiç geliri olmayandan 10.670 TL kadar geliri olanların sayısı 16 Milyon 888 Bin ve Yoksul sayısının ülke nüfusuna oranı ise %21,2 dir. 2018 yılındaki Türkiye’deki Yoksul sayısında 2017 yılına göre (16 Milyon 888 Bin / 15 Milyon 864 Bin) %6,5 lik artış olmuştur.

 

Bu durum 2019 yılında yıllık hiç geliri olmayandan 12.952 TL kadar geliri olanların sayısı 17 Milyon 207 Bin ve Yoksul sayısının ülke nüfusuna oranı ise %21,3 dir. 2019 yılındaki Türkiye’deki Yoksul sayısında 2018 yılına göre (17 Milyon 207 Bin / 16 Milyon 888 Bin ) %1,89 lik artış olmuştur.

 

 %60 Medyan Gelire Göre Yoksulluk Sınırı Yıllık Gelir TL  Aylık 230 kW Elektrik Faturasının Yıllık Toplamı TL  Yıllık Fatura Toplamının Yoksulluk Sınırına Oranı
2.014   6 665  1.002 15,04%
2.015   7 495  1.065 14,21%
2.016   8 539  1.137 13,32%
2.017   9 532  1.136 11,92%
2.018   10 670              1.387 13,00%
 2.019   12 952  1.658 12,80%

 

2014 ile 2019 yılları arasındaki Meskenlerde 230 kWh Elektrik Faturasındaki yıllara göre değerler ile Medyan Gelire Göre %60 Yoksulluk Sınırındaki Gelirlerin yıllara göre değerleri ve Yoksulluk sınırı içindeki Elektrik Faturasın yüzdesi aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

 

2014 ile 2019 yılları arasındaki Meskenlerde 230 kWh Elektrik Faturasındaki yıllara göre değerlerinin Medyan Gelire Göre %60 Yoksulluk Sınırındaki yıllara göre Gelirlerine oranı aşağıdaki grafikte de görüleceği üzere  %15,04 lardan %12,8’ün seviyelere kadar düştüğü görülmektedir.

 

Aşağıda tabloda 2017 ve 2018 yıllardaki bölgelere göre Yoksulluk Sınırı Geliri ve Yüzdeleri yer almaktadır.

İstanbul incelendiğinde 2017 yılında yıllık hiç geliri olmayandan 12.301 TL kadar geliri olanların sayısı 2 Milyon 776 Bin ve İstanbul’daki Yoksul sayısının İstanbul nüfusuna oranı %18,8 dir.  Bu durum 2018 yılında yıllık hiç geliri olmayandan 14.200 TL kadar geliri olanların sayısı 3 Milyon 149 Bin ve İstanbul nüfusuna oranı %21 olmuş ve 2017 yılına göre artış göstermiştir. 2018 yılındaki İstanbul’daki Yoksul sayısında 2017 yılına göre (3 Milyon 149 Bin / 2Milyon 776 Bin) %13,31 lik artış olmuştur.

Bölgelere göre Yoksul Sayılarında Sadece Akdeniz ve Doğu Karadeniz bölgelerinde azalış olmasına karşın sınıflama yapılan diğer 10 bölgede yoksul sayılarında artış olmuştur.

Ülkemizde düşük gelir seviyesinde yer alan önemli bir yoksul kesimde enerji faturalarını boğazlarından keserek ödeyebilmektedir. Ödeyemeyip bağlantısı kesilenlerin bazıları da imkansızlıktan kaçak elektrik kullanmaya yönelmektedir.

 

Ülkemizde ilçelerimize kadar kurulmuş Kamuya ait Sosyal Yardım ve Dayanışma Vakıfları kanalı ile Yoksul hakkın temel ihtiyaçları olan Elektrik, Su ve Isınma temel ihtiyaçları sağlayacak politikalar geliştirerek kaçak kullanımın vakalarının önüne geçmek Sosyal Devlet anlayışının da gereği olmalıdır.

 

  • Kayıp – Kaçak

Kaynak: TEİAŞ

 

2013 yılından başlayarak Kayıp- Kaçak oranlarını %15,7 seviyesinden %10.8 seviyesine düşmüş olması önemli bir gelişmedir. Bu oranların daha da aşağılara çekilmesi önem arz etmektedir.

 

Diğer taraftan Kayıp konusu teknik bir kayıp olup, Kaçak konusunu ise Adli bir sorundur. Geçmiş yıllarda %75 lere varan Doğudaki Kayıp Kaçak enerji kullanım seviyesine bakıldığında sanki sadece kamu kurumları tarafında kullanılan enerjinin bedeli tahsil ediliyormuş izlenimini vermektedir.

Kaynak:EPDK 2019 Yılı Gerçekleşen ve Hedeflenen Kayıp Oranları

 

21 dağıtım şirketinden Toroslar ve Boğaziçi hariç tamamının 2019 yılı için hedeflenen kayıp oranını tutturduğu, kayıp hedefleri bakımından 2019 yılında dağıtım şirketlerinin başarılı bir performans sergiledikleri görülmektedir. Hedefe göre en yüksek gelişme/iyileşme sırasıyla Dicle (%14,67), Vangölü (%7,18) ve Aras (%3,33) dağıtım bölgelerinde gerçekleş olmasına karşın mevcut durumda bu 3 Dağıtım Şirketinden Dicle’nin (%51,32), Vangölü’nün (%47,56) ve Aras’ın (%21,64) kayıp-kaçak enerji seviyelerinde olması da üzerinde daha fazla çalışma yapılması gerekliğini ortaya koymaktadır.

 

Sonuç:

 

1 Ekim 2013 ile 31 Mart 2016 arası 30 Aylık Enflasyon %22,4 İken 
Enerji Bedeli Kayıp/Kaçak  Bedeli Dağıtım Bedeli Perakende Satış Hizmet Bedeli İletim Bedeli
Ekim 2013’e Göre % Artış 3.5% 34% 88% 74% 40%

 

2015 Yılı sonuna kadar “Enerji Bedeli, Dağıtım Bedeli, Kayıp – Kaçak Bedeli, Perakende Satış Hizmetleri Bedeli ve İletim Bedeli” olmak üzere 5 ayrı birim fiyat faturalarımızda yer almışken Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere 30 aylık enflasyon %22,4 iken Dağıtım Şirketlerinin Hizmetlerine %88 zam yapılmıştır. Bu oran o dönemde gerçekleşen enflasyonun 4 katı olup, izahtan da yoksundur. Sonuçta verilen bir hizmettir.

 

EPDK’ın 2016 yılının başında itibaren 2 birim fiyat açıklaması (Günümüzde meskenlere düzenlenen Elektrik Enerjisi faturalarında ise sadece “Enerji Bedeli” adı altında 1 birim fiyat yer almakta) şeffaflıktan, hesap verilebilir olma görevlerini yerine getirmeyerek Kamusal yarar sağlamaktan uzaklaşmışlardır.

 

EPDK tarafından “Enerji Bedeli, Dağıtım Bedeli, Kayıp – Kaçak Bedeli, Perakende Satış Hizmetleri Bedeli ve İletim Bedeli” 5 ayrı bedelin ayrı ayrı ilan edilmemiş olması ile Özelleştirilmiş kurumların ve özellikle Türkiye sathında 21 Bölgede (Bölgesinde tekel olan) faaliyet gösteren Dağıtım Şirketlerinin tüketicilere sundukları hizmet objektif kriterlerle performanslarının değerlendirmeleri (fayda/maliyet analizlerinin) sağlıklı yapılmamaktadır.

 

Elektrik dağıtım hizmetlerinin Kamu tarafından mı verilmeli; yoksa bugünkü gibi Özel Sektör tarafından mı verilmesinin daha uygun olacağı sorularına cevap bulmak açıklanan verilerle mümkün değildir. Gizlenen veriler bu hizmetlerin tekrar “Kamu tarafından verilmelidir” görüşlerini haklı çıkarmaktadır.

 

Nimetlerin paylaşımı kadar külfetlerin de paylaşımı esas olmakla birlikte 2019 yılında Asgari Ücretin bir yıllık toplamı 24.250 TL iken ülkemizdeki Medyan Gelir de 21.587 TL olmuştur.

 

2019 yılında medyan gelirin %60’ına kadar yani hiç geliri olmayanlardan 12.952 TL’ye kadar yıllık gelir elde edenlerin sayısı 17Milyon 207Bin ve toplam nüfusumuza oranı %21,3 dir. Yaklaşık her 5 kişiden 1 kişiye karşılık gelmektedir.

 

Yine 2019 yılında medyan gelirin %40’ına kadar, yani hiç geliri olmayanlardan 8.635 TL’ye kadar yıllık gelir elde edenlerin sayısı 6Milyon 710Bin ve toplam nüfusumuza oranı %8,3 dir. Yaklaşık 12 kişiden 1 kişiye karşılık gelmektedir.

 

Su, Isınma ve Elektrik Enerjisi en temel insan hakkı olarak ele alınmadır. Yoksul insanlarımızın yaşam haklarına şeffaflık içinde çözümler bulmak ve düzenlemek Kamusal Düzen açısından Sosyal Devlet anlayışı olmalıdır.

KAYNAKLAR

RAPORU İNDİRMEK İÇİN TIKLAYINIZ…

Paylaş

Bir cevap yazın

*