Prof. Dr. Özgür Karcıoğlu
Özet:
Nötrofil lökositler (NL) vücutta hastalık yapan mikroorganizmalarla savaşın en ön cephesindeki hücrelerdir ve hemen yanıt verirler. COVID-19 olgularında da NL’lerin hızla yanıt vermesi olumlu, iyileştirici bir faktördür; fakat bu yanıtın istenmeyen aşırı bir noktaya gelmesinin akciğer hasarını artırdığı ve ölüme giden yolu tetiklediği düşünülmektedir. ‘Sitokin fırtınası’ kavramı bu abartılı yanıtın genel adıdır ve birçok hücresel ve biyokimyasal yanıtın ilişkilerinin sonucudur. rhDNAz (Dornase alfa) akciğerlerde lökositlerden açığa çıkan DNA’ları parçalayarak süreci geriye çevirebilmektedir. Pahalılığı ve hafif/orta şiddetteki hastalarda uygulanamaması şu an çekinceleri oluştursa da gelecek için ümit veren bir tedavi modalitesi olabilir.
Tanım ve etki mekanizması:
İnsan deoksiribonükleaz I (rhDNaz I) rekombinant teknoloji ile üretilen ve DNA’yı selektif parçalayan bir enzimdir. Dornaz alfa denen bu ajan, kistik fibrozis (KF) hastalarının akciğerindeki balgam veya mukusunda bulunan DNA’yı parçalar, hidrolize eder; sonuçta akciğerlerdeki sıvının viskozitesini azaltır. Ajan bu yolla salgıların daha etkin drene olmasına izin verir.
rhDNaz I KF’li çocuklarda balgam viskoelastisitesini azaltmada, hava yollarını açmada etkili bulunmuştur. Bunu yıkılan lökositlerden ve epitel kalıntılarından açığa çıkan ekstrasellüler DNA’yı parçalayarak yapmaktadır (Fitzgerald, 2005).
Birçok uzman COVID-19’un ağır seyretmesinin abartılmış immun yanıt ile ilişkili olduğunu düşünmektedir.
Dornaz alfa’nın KF tedavisinde olduğu gibi COVID-19 hastalarında da mukus salgısını parçalayıp akciğer işlevini geri döndürmede etkili olabileceği ortaya atılmıştır. Bunun kanıtları henüz net olarak ortaya konamamıştır.
Negatif yönleri:
- Pahalıdır.
- Nebülizasyon yoluyla kullanılması başlı başına bir sorundur. Bu yol aerosolizasyon nedeniyle virüs geçişinin ana mekanizması olduğundan sağlık ekibinin çok iyi önlem almaması durumunda yayılım ile sonuçlanabilir. Az kullanılmasının ana nedeninin bu olduğu düşünülebilir (Barnes, 2020).
- Solunum zorluğu sendromu (ARDS) dışındaki, hafif-ılımlı şiddette COVID-19 geçiren olgulara uygulanması ile ilgili bir öneri yoktur.
Kimlerde dikkatli olunmalıdır? Yumurta allerjisi dışında önemli bir kontrendikasyon veya çekinilecek durum söz konusu değildir.
Sonuç: Dornaz alfa KF olgularında, ARDS’yi tetikleyerek solunum yolu tıkanıklığına yol açan hastalıklarda ve başka bazı viral enfeksiyonlarda solunum yetmezliğini engellemede ümit verici sonuçlar almamızı sağlamıştır. Ancak COVID-19, bununla ilişkili ARDS ve sonuçta ortaya çıkan akut solunum yetmezliği üzerine etkisi henüz netleşmemiştir. Pahalılığı ve hafif/orta şiddetteki hastalarda uygulanamaması şu an çekinceleri oluştursa da gelecek için ümit veren bir tedavi modalitesi olabilir. COVID-19 dornaz alfa için çok merkezli iyi tasarlanmış çalışmalarla ortaya konuncaya kadar net bir kullanım alanı değildir.