Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında ülke içerisinde tüketicinin sorunlarına yönelik düzenlemelerin ve çözümlerin yanı sıra Türkiye’nin 2010 yılında üye olduğu Uluslararası Tüketici Koruma ve Uygulama Ağı (ICPEN)kapsamında vatandaşların yurtdışında gerçekleştirmiş olduğu tüketici işlemlerine karşı haklarının korunması da güvence altına alınmaya çalışılmaktadır.
Uluslararası Tüketici Koruma ve Uygulama Ağı temel olarak; tüketicilere yönelik üretim ve pazarlama faaliyetlerinin çeşitlenmesi, globalleşen dünya düzeni ve gelişen teknoloji ile ülke vatandaşlarının diğer ülkelerdeki tüketici faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan yeni tüketici sorunlarının çözümü için uluslararası alanda kamu idarelerinin işbirliğini amaçlamaktadır. Bu kapsamda üye ülkeleri ve tüm dünya ülkeleri, Küresel ekonominin en önemli unsurlarından biri olan tüketicinin korunması alanında, ortak politikalar üretmeye yönlendirmek ve ortak bilinç düzeyine eriştirerek işbirliği ile dayanışma sağlamak öncelikli amaçlar arasındadır.
IPCEN ağına üye ülkeler; ABD, Avustralya, Belçika, Bulgaristan, Kanada, İsviçre, Şili, Kosta Rika, Danimarka, Dominik Cumhuriyeti, Mısır, İspanya, Estonya, Finlandiya, Birleşik Krallık, Yunanistan, Macaristan, İrlanda, İsrail, İtalya, Japonya, Kenya, Kore, Litvanya, Letonya, Meksika, Zambiya, Nijerya, Hollanda, Norveç, Yeni Zelanda, Filipinler, Polonya, Surinam, İsveç ve Türkiye’dir.
ICPEN ile Amerika Birleşik Devletleri Federal Ticaret Komisyonunun (FTC) koordinasyonu ile faaliyetlerini sürdürmekte olan, önemli bir uluslararası şikâyet ve veri platformu kimliğindeki “www.econsumer.gov” web sitesi, internet dolandırıcılıklarına karşı koymak ve tüketicinin güven düzeyini artırmak için Nisan 2001’de sınır ötesi e-ticaret şikâyetlerini almaya ve paylaşmaya başlamış olup Ticaret Bakanlığı inisiyatifi ile 2014 yılından bu yana Türkçe olarak da hizmet vermektedir.
Platformda 36 ülkedeki tüketicinin korunması ile ilgili kuruluşlar yer almakta, tüketicilerin sınır ötesi e-ticaret şikayetlerini almakta ve paylaşmaktadır. Dünya genelindeki yasa uygulayıcılarının tüketici şikayetleri bilgilerine ve diğer araştırma verilerine ulaşıp bunları paylaşabilmelerine imkân tanıyan web sitesi; İngilizce, Fransızca, Almanca, Korece, Japonca, İspanyolca ve Türkçe olarak hizmet vermektedir.
Site, ABD Federal Ticaret Komisyonu tarafından Tüketici İzleme Ağı Platformu üzerinden hizmet sunmakta olup Türkiye’deki faaliyetleri Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. Bu sistemle, örneğin Türkiye’deki bir tüketici İngiltere’de yerleşik bir tacirle yaşadığı e-ticaret temelli uyuşmazlıkları bu site nezdinde şikâyet edebilmekte ve istendiğinde konuyla ilgili olarak İngiliz makamlarınca işlem yapılabilmektedir. Aynı şekilde, örneğin Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bir tüketici Türkiye’de yerleşik bir tacir ile yaptığı e-ticaret işlemlerinden mağduriyet yaşadığında durumu site nezdinde şikâyet edebilmektedir.
Şikâyetler, dünya genelinde tüketicinin korunması kuruluşlarının en güncel eğilimleri tespit etmesine ve uluslararası dolandırıcılığın önlenmesinde beraberce çalışmalarına yardımcı olmaktadır.
Uluslararası hizmet alan Türk Vatandaşları yurtdışında aldığı hizmet sebebiyle mağduriyete uğradığını düşünerek site üzerinden yapmış olduğu şikayetlerin takibi, Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır. Şikâyet konusu olayın ispatlanması durumunda ilgili ülke kuruluşları ile iletişime geçilerek kişilerin zararlarının tazmin edilmesi talep edilmekte ve Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü tarafından yıllık olarak şikayet istatistikleri de yayımlanmaktadır.
Örneğin; Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü 1 Ocak 2019 ile 31 Aralık 2019 tarihleri arasında Türk tüketicileri tarafından yurtdışındaki satıcı, sağlayıcı ve diğer şahıslar aleyhine www.econsumer.govüzerinden toplam 403 adet şikâyet olduğunu ve bu şikâyetlerin toplam tutarının 1.074.472 Amerikan Doları olduğunu açıklamıştır. Bu şikayetler 100 adedi ABD’ye yönelik olmak üzere, 43 tanesi Birleşik Krallık, 38 tanesi Çin Halk Cumhuriyeti, 11 tanesi Ukrayna ve 8 tanesi Hong Kong ve Hollanda’ya yöneliktir. Şikayetlerin büyük bir kısmı 244 tane ile internet ve telefon yoluyla satışlardır.
1 Ocak 2019 ile 31 Aralık 2019 tarihleri arasında yabancılar tarafından ise; Türkiye’de yerleşik satıcı, sağlayıcı ve diğer şahıslar aleyhine www.econsumer.gov üzerinden toplam 156 adet şikâyet olduğunu ve bu şikâyetlerin toplam tutarının 1.176.837 Amerikan Doları olduğu belirtilmiştir. Ülkemizdeki satıcı, sağlayıcı ve diğer şahıslara yönelik şikayetlerin büyük çoğunluğu ABD’den gelmiş olmakla birlikte yine internet ve telefon yoluyla satış en fazla şikâyet sebebi içerisinde yer almaktadır.
E-Consumer verilerinin incelenmesi sonucunda görüleceği üzere, tüketiciler özellikle yurtdışı kaynaklı ve güvenilirliği konusunda soru işaretleri bulunan e-ticaret sitelerinden ve sosyal medya mecralarından gerçekleştirdiği alışverişler sonucunda mağdur olmaktadır.
İnternet alışverişlerinin yanı sıra,
Tüketicilerin;
– Yatırım amacıyla ya da piramit satışa katılım gayesiyle gerçekleştirdiği işlemlerde,
– ABD hükümetinin sunduğu Yeşil Kart hizmetleri gibi kamu hizmetleriyle ilgili danışmanlık alınması için gerçekleştirdiği işlemlerde,
– Dolandırıcılık amaçlı e-postalara yanıt verilmesi sonucunda gerçekleşen para transferlerinde,
– Yurtdışında iş bulma hizmetlerine ilişkin para transferi işlemlerinde,
– Ödül, ikramiye, çekiliş, piyango vaatlerinin değerlendirilmesiyle gerçekleştirilen ödemelerde mağduriyetler yaşadığı görülmektedir.
Tüketicilerin mağduriyetlerinin hukuksal alanda korunacağı ve haklarının saklı kaldığını belirtmenin yanı sıra, tüm bu mağduriyetlerin önüne geçmek açısından tüketicilerin aşağıdaki hususlara dikkat etmeleri gerekmektedir:
– Öncelikle e-ticaret alışverişlerinde, güvenli olduğu bilinen e-ticaret sitelerinin tercih edilmesi, internet veya telefon ile alışveriş yapılmasına karar verilmesi durumunda satıcı hakkında arama motorlarında kısa bir ön inceleme yapılarak gerekirse şikâyetlerin incelenmesi önem taşımaktadır.
– Mesafeli satışlarda, satın alma işleminin yapılacağı sitelere benzer mecralardan ürünün yaklaşık fiyatının araştırılması, gerçekçi olmayan fiyatlara veya indirimlere dikkat edilmesi, tüketici mağduriyetlerini engelleyecektir.
– Sosyal medya mecralarında rastlanan tanıtım ve ilanlara karşı, sosyal medya aracılığıyla ulaşılan sitelerin taklit olması ihtimaline karşın satıcının kendi sitesinden ürün kontrol edilmeli, zorunlu olmadıkça kurumsal ve güvenilir bir izlenim vermeyen sosyal medya satış mecralarından alışveriş yapılmamalıdır.
– İnternet üzerinden alışveriş yapılmasına karar verilmesi durumunda SSL sertifikası, 3D Security veya sanal kartla ödeme gibi detaylara dikkat edilmelidir.
– İş bulma, oturma izni sağlama, eğitim gibi hizmetlere ilişkin danışmanlık hizmeti alımlarında tüketicilerimizin yurt dışına doğrudan para transferi yapmaları riskli bir görünüm arz ettiğinden, bu hususa azami dikkat gösterilmesi önemlidir.
– Piramit satışlar, ödül kazanma başvuruları ve göndericisi önceden tanınmayan e-postalardaki hayatın olağan akışına uymayan para ve ödül kazanma vaatleri dikkatle değerlendirilmeli, bu tür vaatler gerçekçi bir yaklaşımla incelenmelidir.
Av. Bilgehan UTKU
Av. Emre ASAN
TÜSODER Hukuk Komisyonu