Deli Dana Hastalığı

  1. Menenjit/Ensefalit

“Deli dana hastalığı” (DDH) tıpta “bovine spongiform ensefaliti” olarak bilinen bir çeşit beyin dokusu iltihabıdır. Batı ülkelerinde “Mad cow disease” olarak adlandırılır. Bu hastalığı geçirmekte olan hayvanların etinin yenmesiyle insanlara geçer ve kendine özgü bulguları oluşturur.

DDH “prion” denilen, virüslerden daha basit yapıdaki hastalık yapıcı proteinlerle bulaşır. İnsanlara bulaştığında da diğer memelilerdeki gibi beyin dokusu iltihabı şeklinde ortaya çıkar. Hastalık beyin dokularının hızlı bir şekilde harabiyetine, beyin içerisinde küçük boşlukların oluşması nedeniyle beynin dışarıdan bakıldığında süngerimsi bir yapıya dönüşmesine neden olur.

DDH ilk olarak 1986 yılında bildirilmiş ve 2000 yılı sonuna kadar İngiltere’de 177.500 büyükbaş hayvanın ölümüne yol açmıştır. Hastalığın kuluçka dönemi 4 – 5 yıl kadar uzundur. Hastalık tablosu başladıktan sonra, hasta hayvan haftalar, aylar içinde ölür.

DDH’nın insanlarda olan şekli Jakob-Creutzfeldt Hastalığı (JCH) olarak adlandırılır. JCH, en sık olarak hasta hayvanın etinin yenmesiyle insanlara bulaşır. Diğer geçiş yolu da riskli grupların, hekim veya hasta bakımıyla uğraşan diğer kişilerin hasta bireylere ait kanla temasıyla veya organ nakli ile olabilir. Nadiren de genetik olarak taşınır.

  • İnsanda JCH nasıl anlaşılır? Belirti ve bulguları nelerdir?

Başlangıçta normal görünen kişide konuşma ve yazmada zorlanma, kişilik ve davranış değişiklikleri, unutkanlık, yakınlarını tanımama, sağı- solu karıştırma, yürüme zorluğu görülebilir. Hastalık ilerledikçe kaslarda istemsiz kasılmalar, güçsüzlük, bilinç değişiklikleri, denge bozukluğu, görme bozuklukları gelişir.

İnsanda hastalığın başlangıcından itibaren 3-12 ay içinde ölüm görülür. Ölüm nedeni sıklıkla akciğer enfeksiyonu gibi sorunlardır.

Tanı başka hastalıklarla karışabilir mi? Tanı nasıl konur?

Evet, deneyimli olmayan sağlık personeli bulguları Alzheimer hastalığı, viral veya bakteriyel meningoansefalitler ile karıştırabilir. Tanıda şüphelenilse bile bulguların tümü birden her olguda görülmediğinden gecikmeler olabilir. Tomografiler normal çıkacağından anlamlı bir sonuca götürmez.

Lomber ponksiyon (belden su alma) ağrılı bir işlem olsa da tanıyı doğrulama ve dışlamada önemli olduğundan tüm dünyada menenjit/ensefalit şüpheli olgularda yapılmaktadır. Alınan beyin-omurilik sıvısında (BOS) lökositin artıp glukozun azaldığı durum bakteriyel menenjit için tipiktir. JCH olgularında bakteriyel menenjit bulguları olmayacaktır.

Tomografi bu olgularda müphem bulgular verir, beyin manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gerekebilir. MRG’de ileri olguda ödem görülebilmekle birlikte erken evrede belirgin bir bulgu saptanamayabilir.

En yararlı test olan elektroensefalogramda (EEG) anormal patern gözlenir. Bu da tanıyı kesin olarak doğrulamaz.

Hastalığın kesin tanısı beyin biyopsisi veya prionlara karşı antikorların kanda tespit edilmesiyle konulur. Ülkemizde ilgili testler birçok sağlık kuruluşunda bulunmamaktadır. Çiftçilikle uğraşılan bir bölgede birden çok ansefalit benzeri bulgular taşıyan hastanın görülmesi şüpheyi artırarak tanı koymayı hızlandırır.

Korunma

Kesin bir tedavi yapılamadığından esas olarak korunma yaşamsal önem taşır. Şüpheli veya hasta hayvanlara ait etler kesinlikle yenmemelidir. Çiftçiler ve hayvancılıkla uğraşanlar konuyla ilgili eğitilmelidir. Sağlık çalışanları şüpheli bireylere ait kan bulaşından korunmalıdır. Bilinen sterilizasyon yöntemleri prionları yok etmede etkisiz olabilir. Tıbbi aletler için buharla sterilizasyon yapılabilir. Çamaşır suyu olarak bilinen sodyum hipoklorid cilt temizliği için kullanılır.

-JCH nasıl tedavi edilir?

Destek tedavisi önemlidir; ateş ve genel durum bozukluğu varsa parasetamol ve sıvı ile tedavi edilir. Solunumsal problem yaşayanlarda buna ilişkin önlemler hemen alınmalıdır.

Beyin ödemi, havale/nöbet, pnömoni, sepsis gibi komplikasyonlar hastanın durumuna göre tedavi edilecektir. Hastaneye yatış ve izlem gerektirir.

Acil Tıp Uzmanı

Prof. Dr. Özgür KARCIOĞLU

TÜSODER Yönetim Kurulu ve Sağlık Komisyonu Üyesi

Paylaş

Bir cevap yazın

*