Prof. Dr. Özgür Karcıoğlu
Örnek olgu:
34 yaşında erkek hasta.
Yakınma: yüzün ön-sağ tarafı ağırlıklı olmak üzere şiddetli baş ağrısı ve öksürük. Son 10-15 yıldır daha çok soğuk havalarda, mevsim değişimlerinde olmak üzere böyle yakınmaları olduğunu belirtiyor. Bazen burun akıntısı eşlik etse de daha çok baş ağrısı, bazen ateşlenme de oluyor.
Özgeçmiş: Özellik yok.
Hasta yorgun görünümlü, ara ara öksürüyor, kan basıncı, nabzı olağan. Belirgin ateşi de yok. Boğaz bakısında postnazal akıntı izleniyor (Şekil).
Kullandığı ilaçlar: En son 3 hafta önce tamamlanmayan bir antibiyotik kürü var.
Tedavi ve klinik seyir: 2 veya 3. Kuşak sefalosporin ateş düşürücü, antiinflamatuar ile 10-14 gün tedavi gerekir. Bu süre tedaviye karşın bulgularda yeterli düzelme olmazsa kronik sinüzit üzerine akut alevlenme, deviasyon gibi havalanma problemi oluşturan durumlar düşünülmeli ve ileri incelemeye gidilmelidir.
– Akut sinüzit nedir?
Yüzün ön kısmında, yanakların komşuluğundaki paranazal sinüslerin akut iltihabıdır. Nazal inflamasyon da sıklıkla eşlik ettiği için “rinosinüzit” de denmektedir. Hemen her yaşta görülür. 4 Haftaya kadar akut sinüzit olarak nitelendirilir. Yılda en az 8 hafta aralıkla 2-4 atak olduğunda tekrarlayıcı (rekürent) sinüzit vardır. Nazal kavite ve paranazal sinüslerin dışına yayılım olduğunda komplike sinüzitten söz edilir. Kulak iltihabı (otit) veya menenjit bu kapsamda değerlendirilir.
Akut sinüzitte virüsler, Streptokoklar, Hemofilus ve Moraxella grubu bakteriler en sık etkenlerdir. Çoğu zaman viral üst solunum yolu enfeksiyonu (ÜSYE) sonucu olan baş ve yüz ağrıları akut bakteriyel sinüzit ile karışabilmektedir. Aslında her viral ÜSYE bir viral rinosinüzittir ve sıklıkla, rinovirusler, influenza, parainfluenza virus ve adenovirusler ile oluşur. Hastalar grip/nezle olduğunu düşünerek tedavide gecikebilmektedir.
Yakınma ve bulgular: Akut bakteriyel sinüzit olgularında baskı şeklinde yüz ağrısı, öksürük atakları, cerahatli (pürülan) burun akıntısı ön plandaki yakınma ve bulgulardır. Bulantı, iştah azalması, uyku bozuklukları, çocuklarda okul başarısında düşme de eklenebilir. Ateş kural olmasa da görülebilir. Düzelme olmadan 10 gün devam eden bulgular tanıya götürür. Akut sinüs enfeksiyonu kural olarak 3 ila 8 hafta sürer.
Bu enfeksiyon tedavi edilmediğinde ateşe, menenjit ve diğer komplikasyonlara yol açabilecektir. Hastanın yaşı, bağışıklık sistemi, sigara içimi, beslenmesi, kullandığı ilaçlar ve yandaş hastalık olup olmadığı hastalığın gidişini doğrudan etkiler. Sigara içen, iyi beslenmeyen, yorulup dinlenmeyen olgular geç iyileşecek ve komplikasyonlara da açık hale gelecektir. Burun kemiklerinde deviasyon gibi anatomik problemleri olanlarda da kronikleşme eğilimi vardır.
Allerji ile ilgisi var mı? Evet. Allerjik rinit, nazal polip gibi allerji ilişkili durumlarda sinüzit havalanmanın bozulması nedeniyle daha sık görülür ve kronikleşebilir. Bu olgularda burundaki hava yolları allerji sonucunda oluşan ödem nedeniyle daralıp tıkanabildiğinden sinüslerin enfeksiyonu kolaylaşmaktadır. Bu grup olguların bir kısmında astım öyküsü de olduğundan daha bütünsel bir yaklaşım gereklidir.
– Akut sinüziti ayırdetmek için laboratuar ve görüntüleme testleri yapılabilir mi?
Çoğu zaman muayene ve öyküye ek olarak yapılan testler anlamlı bulgular sağlamaz. Eğer bakılırsa lökosit sayısında artış, sedimentasyon, prokalsitonin ve CRP yükselmesi görülebilir. Nadir olgularda boğaz kültürü gerekli olabilir. Özellikle çocuklarda görüntülemenin gereksiz olduğu net olarak ortaya konmuştur. Yetişkinlerde geçmişte bu olgular için X-ray çok istenirse de duyarlı ve özgül bir test olmadığından kullanımı azalmıştır. Bölge anatomisini, komplikasyonları ve hastalığın yaygınlığını en iyi kontrastlı tomografi (BT) ve MRI ile görüntüleriz, ancak acil şartlarda bunlardan pratik olanı tomografidir. Özellikle kronik olguların, tekrarlayıcı atakları olanların, bulguları şiddetli olanların, nörolojik bulguları olanların BT ile taranması daha uygundur.
Şekil. Ülkemizde akut sinüzit için halen çok istenen Water’s grafisinde akut sinüzit bulguları. Kırmızı ok ile işaretlenen sinüslerde yerçekimi etkisiyle hava-sıvı seviyeleri oluşması sinüziti düşündürmektedir.
– Akut sinüzit nasıl tedavi edilir?
Tedavi hem hastayı rahatlatmaya hem de komplikasyonları önlemeye yöneliktir.
Viral akut sinüzit tedavisinde nadiren antibiyotik tedavisi gerekecektir. Bu durumda destek tedavisi, dinlenme yeterli olacaktır. Alevli dönemde okula ve işe gidilmemesi için istirahat raporu verilmelidir.
Akut bakteriyel sinüzit ise sıklıkla antibiyotik kullanmanın gerekli olduğu hastalıklardan biridir. Hastanın durumuna göre ilk seçenek olarak beta-laktam grubu (sefalosporin / penisilin) antibiyotikler hekiminiz tarafından verilecektir. Genellikle ağızdan kullanılan antibiyotikler yeterli olur. Periorbital sellülit, kontrolsüz diyabet, bağışıklık sistemini zayıflatan hastalık varlığında, genel durumu bozuk olgularda damardan tedavi gerekebilir. Bu olgular dışında genellikle hastaneye yatış ve izlem gerektirmez.
Nazal dekonjesan, kortikosteroidler ve allerji ilaçları da uygun olgularda yardımcıdır.
Ameliyat gerekir mi? Bu olgularda operasyon en çok kronikleşen durumlarda, deviasyon gibi havalanmayı bozan anatomik kemik bozuklukları düzeltmek için yapılır.
Hastaneden/Acil servisten taburcu edilen Akut sinüzit olgusunun tekrar başvurması hangi durumlarda uygundur?
Yakınmaların tekrar başlaması, şiddetli ağrı, inatçı öksürük, bilinç değişiklikleri, işitme azalması özel dikkat gerektirir. Bu şekilde beklenmedik kötüleşme görülen olgular zaman geçirmeden tekrar başvurmalıdır. İzlem için enfeksiyon, veya Kulak Burun Boğaz poliklinik kontrollerine gelinmesi de önemlidir.