Yarım gerçek bütün bir yalandan daha tehlikeli olabiliyor, hele ki hangi yarımın gerçek olduğuna dair yeterli kanıta sahip değilseniz.
Eylül ayı sonlarından itibaren Fransa ve Avrupa’nın birçok ülkesi, insan yapımı bir radyoaktif madde olan Rutenyum 106’nın atmosferdeki seyrini çözmeye uğraşıyor.
Nükleer güç santrallerinden (Çernobil gibi) birden fazla radyoaktif maddenin kaza ile bulutlara karışıp kilometrelerce seyahat etmesine aşinayız. Burada ise nereden geldiği, nasıl bir kaza sonucu havaya karıştığı konusunda belirsizlikler olan Rutenyum 106 tek başına tespit edilmiş durumda.
Fransa Radyasyondan Korunma ve Nükleer Güvenlik Enstitüsü (IRSN), Rutenyum 106’yı, son derece gelişmiş teknik donanımı ile sürekli hava ölçümleri ve analizleri yaparken fark ediyor.
Havada çok düşük miktarda da olsa Rutenyum 106 tespit edilince bu garip durum, Avrupa ülkeleri arasındaki atmosferik radyolojik izleme ağları etkinleştirilip, tüm hava istasyonlarının filtrelerinin detaylı analizleri ve mevcut tüm kapasite ile veriler toplanıp izlenmeye başlıyor.
İyi haber şu ki;
Avrupa’da ve özellikle Fransa’da kaydedilen havadaki Rutenyum 106 konsantrasyon seviyeleri, insan sağlığı ve çevre için herhangi bir tehlike, sağlık riski oluşturacak, yiyeceklerin sürekli izlenmesini gerektirecek düzeyde değil.
Rutenyum-106 hakkında neler biliyoruz?
Rutenyum beta radyasyonu yayan yapay bir radyoaktif madde. Yani insan vücuduna dıştan değil özellikle yiyeceklerle alınması halinde etki yapabilme potansiyeline sahip.
Brakiterapi denilen, radyoaktif maddenin bir kapsül içinde vücuda yerleştirildiği ve bölgesel ışınlama ile tümör hücrelerinin yok edilmesini amaçlayan radyasyonla tedavide (özellikle göz tümörleri gibi) kullanılabilmektedir. Ayrıca uydularda da nükleer yakıt olarak kullanıldığı bilinmektedir.
IRSN tarafından, meteorolojik verilere ve Avrupa ülkelerinde bulunan ölçüm sonuçlarına dayanarak, modelleme haritaları (simülasyonlar) ile Rutenyumun nereden ne süre boyunca ve ne miktarda salınmış olabileceği konusu aydınlatılmaya çalışılmıştır.
Hiçbir ülke ya da tesis “ben kaza yaptım, sorumlu benim” demedikçe, tamamen aydınlanması güç olsa da Rutenyum salınımının merkezi Volga ve Ural Dağları arasında bir bölge olarak tahmin edilmektedir. Rusya yakın zamana kadar bu konuda sessizliğini korumakla birlikte artık o da ölçtüğünü söylemektedir.
Tespit edilen veya hesaplanan Rutenyum 106 seviyeleri insan ve çevre sağlığı için tehlike oluşturacak bir düzeyde olmamasına rağmen yine de salınımın merkezindeki birkaç kilometre çapındaki bölgede radyasyondan korunma için önlemler alınması gerekirdi. Bunun yapılıp yapılmadığını şimdilik bilmiyoruz!
Rutenyum doğada bulunmayan ve çok nadir rastlanan bir madde olduğu için havada tespit edilmesi önemlidir ve kaynağının araştırılması gereklidir.
Özellikle tıpta hastalıkların tedavisinde de kullanılan radyoaktif izotopların üretimi, taşınması ve kullanılması radyasyon sağlığı ve güvenliği açısından son derece dikkat gerektirmektedir.
Alınacak dersler!
Kazalar, ramak kala olaylar her nerede ve ne boyutta yaşanırsa yaşansın gizlenmemeli ve yetkili otoritelerle acilen paylaşılmalıdır. Bu sayede zamanında koruyucu önlemler almak, zararı en alt seviyede tutmak mümkün olabilecektir.
Ülkemiz için;
Ekim ayının ilk yarısından sonra artık hava ölçümlerinde tespit edilemediği ve zaten çok düşük seviyelerde olduğu için Rutenyum 106 nedeniyle yağmurdan, buluttan korkmaya ve panik yapmaya gerek yoktur.
Uzmanlığı radyasyonun sağlık üzerine etkileri olan ve Radyasyon Hasarlarının Tanı ve Tedavisi, Radyasyon Kazalarının Tıbbi Yönetimi gibi uzmanlıklara sahip biri olarak; hepimiz için gerçek tehlikenin hastalıkların tanısı amacıyla bazen gereksiz yaptırdığımız radyolojik tetkikler olduğunu söylemeden geçemeyeceğim.
Yine sigara dumanı gibi içindeki kimyasal zehirlerin bir kısmı aynı zamanda radyoaktif madde yayan radyasyon kaynağına önlem almamız bireysel ve halk sağlığı için son derece önemlidir.
Bilgi güvendir.
Dr. Deniz ÖNER
TÜSODER Genel Başkan