BY 6-7 ay gibi uzun süre kış ortamında yaşamış olan organizmanın hızla ısınan ortama ayak uydurmaya zorlanmasıdır. Hücreler, besinleri kullanarak yakar ve ısı enerjisi elde eder. Uzun süren kış boyunca fazlaca ısı enerjisine gereksinimi olan hücreler mitokondrilerinde fazlaca enerji elde edecek şekilde metabolizmalarını çalıştırırlar.
Özellikle ülkemizin kuzey ve doğu bölgelerinde Nisan-Mayıs aylarında hava ısındığında vücut bu hızlı yakma ve fazla ısı oluşturma alışkanlığından vazgeçmek zorunda kalır. Artan nem de sorunu ağırlaştırır. Yüksek nem ciltten buharlaşma yoluyla ısı kaybetmeyi zorlaştırarak gerçek sıcaklığı daha yüksek düzeyde hissetmemizi sağlar. Bu konuda temel sorunlu olan organımız boynumuzda yer alan tiroid bezidir.
Tiroid bezi bu yeni duruma çok hızlı yanıt veremez ve haftalar, bazen aylar boyunca eski sisteme göre çalışmaya devam eder. Vücutta fazladan oluşan bu ısı enerjisi de sıcağı aşırı hissetme ile karşılık bulur.
BY olarak da ifade edilen bu durum fazla bir iş yapılmadığı halde yorgunluk ve halsizlik hissetme olarak tanımlanır. BY birçok insanda 2-3 hafta sürer ve geçer.
Bahar yorgunluğu başka sorunlarla karıştırılabilir mi?
Evet. O döneme denk gelmesi her halsizlik ve yorgunluk hissinin BY olması gerektiğini anlatmaz. Nörolojik hastalıklar, kalp-akciğer sistemi hastalıkları halsizlik-yorgunluk ile belirti verebilir. Basit önlemlerle geçmeyen bir durum BY diyerek geçiştirilmemelidir. Özellikle yaşlılar bu yakınmalardan sözettiğinde kontrolden geçmelidir.
Bazı kişilerde farklı yakınma ve bulgular da ortaya çıkabilir. Uyku düzensizliği, iştah azalması, kas krampları, eklem ağrıları ve adet düzensizliği görülebilir.
Bahar yorgunluğundan nasıl korunabiliriz?
BY düşündüğümüzde bazı basit önlemlerle kısa sürede atlatabilir ve hafif geçmesini sağlayabiliriz.
- Bol sıvı almak. Günde 3 litre, egzersiz ve sıcağın fazla olduğu zamanlarda daha fazla su içmek gerekir.
- Hafif yiyeceklerle beslenmek: Özellikle ağır yağlı ve tatlılar gibi çok kalorili yemekten kaçınmak. Meyve ve sebze ağırlıklı beslenmek BY’nu hafif atlamayı sağlar.
- Kolalı ve kafeinli içeceklerden uzak durmak. (Reklamlara rağmen)
- Hava koşullarına uygun giyinmek
- Yorucu etkinliklerden kaçınmak
- Güneşin dik ve şiddetli geldiği saatlerde dışarıda dolaşmamak
- Hafif egzersizler ve düzenli spor yararlıdır.
- Uyku-çalışma dengesini iyi kurmak
- Belirgin şekilde vitamin eksikliği bulunması yakınmaları ağırlaştırır. Ancak bu ek vitamin alındığında hemen bu yakınmaların geçeceği anlamına gelmez. Normal ve dengeli beslenen birinde vitamin-mineral eksikliği olmaz.
- Bunalma hissedildiğinde ortam değiştirmek, şehir dışına çıkmak, piknik yapmak, denize girmek.
Prof. Dr. Özgür KARCIOĞLU
TÜSODER Sağlık Komisyonu