Ülkemizde her yıl 3-9 Kasım ‘Organ Bağışı Haftası’ olarak kutlanmaktadır.
Bugün uzun zamandır aklımda olan bir bağışı gerçekleştirdim. Hayatta iken, bilinçli iken organlarımı bağışladım. Çeşitli organ yetmezlikleri veya doku eksiklikleri nedeniyle sağlık sorunları yaşayan ve umutla uygun bir verici bekleyen insanlara yeni bir yaşam şansı olarak değerlendirilmesi için gönüllü oldum.
Her Bağış, Yeni Bir Hayattır
Yasal desteğe sahip olmasına rağmen organ ve doku nakli hizmetlerinin geliştirilmesinde en önemli husus organ ve doku bağışının temini, bu bağışın artırılması için kamuoyunda bu konudaki bilgi eksikliğinin giderilmesi, organ bağışı bilincinin geliştirilmesi ve halkın organ ve doku bağışı konusunda teşvik edilmesi gerekliliğidir.
Bu konuda Sağlık Bakanlığı tarafından paylaşılan bilgileri size özetle aktarmak istedim.
ORGAN BAĞIŞI NEDİR?
Kişinin hayatta iken, serbest iradesi ile tıbben yaşamı sona erdikten sonra doku ve organlarının başka hastaların tedavisi için kullanılmasına izin vermesidir. Veya kişinin ölümünden sonra yakınlarının, organlarını başka birilerinin tedavisinde kullanılması için yazılı onay vermesidir.
Yani kişi kendisi de hayatta iken organ bağışı yapabilir veya yakınları bu beyin ölümü gerçekleştikten sonra bu onayı verebilir.
ORGAN NAKLİ NEDİR?
Vücutta görevini yerine getiremeyen bir organın yerine canlı veya kadavradan alınan yeni, sağlam bir organın cerrahi yöntemlerle nakledilmesi ise organ nakli işlemidir.
KİMLER NASIL, NEREDE ORGAN BAĞIŞINDA BULUNABİLİR?
1979 tarih ve 2238 sayılı yasa gereği akli dengesi yerinde, 18 yaşını aşmış herkes organ bağışında bulunabilir. Organ bağışında bulunmak için “Organ Bağış Birim” lerine başvurup yanınızda taşıyacağınız bir organ bağış kartı almanız yeterlidir.
Hastanelerde, sağlık ocaklarında, il sağlık müdürlüklerinde, ayrıca organ bağışı ile ilgili çalışan dernek, vakıf ve kuruluşlarda organ bağışında bulunabilirsiniz.
ORGAN BAĞIŞ KARTINA RAĞMEN AİLEDEN ONAY ALINIYOR MU?
Organ bağış kartınızın olması yasal olarak yeterli olmasına rağmen, kişinin ölümü (beyin ölümü) halinde aileden de yazılı onay alınarak organları alınır. Ayrıca Türkiye’nin her yerinde yoğun bakımlarda beyin ölümü gerçekleşen kişilerin yakınları ile organ nakli koordinatörleri görüşme yapıyor ve organ bağışı konusunda izinleri isteniyor.
Organ Bağış Kart’ınız varsa bu sizin vasiyetiniz sayıldığı için yakınlarınız bu konuda daha rahat karar verebiliyor.
ORGAN BAĞIŞI YAPAN KİŞİ DAHA SONRA VAZGEÇEBİLİR Mİ?
Organ bağışından vazgeçerseniz kartı kesp atmanız ve taşımamanız yeterlidir. Bir akrabanıza sağlığınızda bir organınızı vermek istediğinizde (böbrek veya karaciğer gibi) daha önce bağış yapmış olmanız engel oluşturmaz.
ORGAN BAĞIŞI DİNİ YÖNDEN UYGUN MUDUR?
Büyük dinlerin çoğu organ bağışını onaylamakta ve desteklemektedir.
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu 6.3.1980 Tarih Ve 396 sayılı kararı ile organ naklinin caiz olduğunu açıklamıştır.
Bu Kararda;
– Zaruret halinin bulunması, hastanın hayatını veya hayati bir organını kurtarmak için, bundan başka çaresi olmadığının mesleki ehliyet ve dürüstlüğüne güvenilen bir doktor tarafından tespit edilmesi,
– Doku ve organı alınacak kişinin bu işlemin yapılmış olduğu sırada ölmüş olması,
– Toplumun huzur ve düzeninin bozulmaması bakımından organ ve dokusu alınacak kişinin sağlığında buna izin vermiş olması veya hayatta iken aksine bir beyanı olmamak şartıyla, yakınlarının rızasının sağlanması
– Alınacak organ veya doku karşılığında hiçbir şekilde ücret alınmaması,
– Tedavisi yapılacak hastanın da kendisine yapılacak olan bu nakle razı olması gerekir.
Kuran-I Kerim’de de, “Kim Bir İnsana Hayat Verirse Onun Tüm İnsanlara Hayat Vermişçesine Sevap Kazanacağı” beyan olunmaktadır. (Maide Suresi, Ayet 32)
ORGAN NAKLİ KİMLERDEN, HANGİ DURUMLARDA YAPILIR?
Sadece yoğun bakım ünitelerinde makineye bağlı ve beyin ölümü gerçekleşmiş kişilerin organları nakledilir.
BEYİN ÖLÜMÜ NEDİR?
Tüm beyin, beyincik ve hayati merkezlerin yer aldığı beyin sapı denilen özel beyin bölgesinin fonksiyonlarının geri dönülmez şekilde kaybolduğu ve mutlak ölümle sonuçlanan bir süreçtir.
Beyin ölümü kavramı ile Koma, Bitkisel hayat ifadeleri karışmaktadır. Koma ve Bitkisel hayat tanısı alan hastalarda bazı beyin fonksiyonları çalışmaktadır ve tıbbi destek ile hasta yaşamına yıllarca devam etmektedir. Beyin ölümünde ise hastaya ne kadar tıbbi destek sağlarsanız sağlayın hastanın yaşaması mümkün değildir ve ölüm en kısa sürede gerçekleşmektedir. Beyin ölümünde ise kişi beyin fonksiyonlarını geri dönüşümsüz kaybetmiştir ve kişinin solunumu yoktur. Makine aracılığı ile bu sağlanmaktadır.
Kişi organ bağışı yapmış olsa bile evde, sokakta veya hastanenin herhangi bir servisinde öldüğünde organları alınamaz.
Sadece yoğun bakımda makineye bağlı iken beyin ölümü gerçekleşmiş kişilerden, ORGAN NAKLİ UZMAN HEKİMLERİ tarafından uygun şartlarda alınarak nakli sağlanır.
Yine ailenin yazılı onayı söz konusudur.
ALINAN ORGANLAR HERKESE NAKLEDİLEBİLİR Mİ?
Bir organı nakledebilmek için alıcı ile vericinin doku ve kan grubu uyumu olması gerekir. Doku uyumlarına laboratuar testleri ile bakılarak uyumu en yüksek olan alıcıya nakil yapılır.
Hangi Organların Nakli Yapılabilmektedir?
Böbrek, Pankreas, Karaciğer, Akciğer, Kalp, İnce Barsak
Hangi Dokuların Nakli Yapılabilir?
Kornea, Kemik İliği, Tendon, Kalp Kapağı, Deri, Kemik, yüz ve Saçlı Deri, El ve Ayaklar
ORGAN NAKLİ İÇİN AMELİYAT OLAN KİŞİNİN GÖRÜNTÜSÜ BOZULUR MU?
Organ nakli ameliyatının diğer ameliyatlardan (Örneğin bir mide, bağırsak ameliyatından) farkı yoktur. Uzman ekipler tarafından aynı özen ve dikkatle yapılır. Sadece bir ameliyat dikiş izi kalır.
İnsan bedeninin bütünlüğüne saygı gösterilir.
Özet olarak;
Her yıl Türkiye’de 2000 kişi organ nakli beklerken hayatını kaybediyor. Vefat eden hastanın ailesinin nakil işlemlerine izin vermemesi nedeniyle sağlam organlar da toprak altında çürüyüp gidiyor. İspanya’nın nüfusuna göre donör ortalaması %35 civarındayken, Türkiye’de bu rakam %5 civarında. Bu da durumun ne kadar ciddi boyutlarda olduğunu gösteriyor.
Sağlık Bakanlığı’ndan alınan verilere göre son 5 yıllık tabloya bakacak olursak; beyin ölümü gerçekleşen 8601 hastanın 2045’inin organ nakli gerçekleştirilmiş. Geride ise organ bağışı bekleyen 6000 kişinin hayallerinin suya düşmesine, belki de organ bağışı beklerken vefat etmesine neden oluyor.
Ülkemiz ve insanlık adına bu tablonun değişmesi için; henüz bağış yapmayan herkesi, ölüm sonrası kısa sürede çürüyüp gidecek olan organları ve dokuları bir cana can katmak için bağışlamak konusunda duyarlılığa davet ediyorum.
Dr. Deniz ÖNER
TÜSODER Sağlık ve Gıda İşl. Sor. Gen. Bşk. Yrd.
Detaylı bilgi ve organ bağışlarınız için
https://organ.saglik.gov.tr/Index.aspx
http://www.sagliksitemiz.com/2016/03/organ-nakli-istatistikleri/
