Triaj kategorisi: SARI VEYA YEŞİL
– Anksiyete, panik atağı ve panik bozukluğu (PB) nedir?
Konuyla ilgili birçok kavram sosyal medya veya basında gelişigüzel, bir karmaşa halinde kullanıldığından önce onları açıklamakla başlayalım. Kaygı (anksiyete), bireyin yaşamı tehdit eden iç ve dış çevredeki herhangi bir olasılığı tehlike olarak algılayıp yorumlaması sonucunda meydana gelen “olağan” duygulardan biridir. Anksiyete bozukluğu ise normal bir kaygı hissi değil, uzun süren, bireyin kontrol etmekte güçlük çektiği bir endişe durumudur. Bu rahatsızlık; huzursuz olma durumu veya kendini tetikte hissetme, çabuk yorulma, odaklanma güçlüğü, unutkanlık hissi, sinirlilik, kas gerginliği ve uykuya dalmakta zorlanma veya erken uyanma/uyuyamama belirtilerinin tümü veya bazıları ile birliktedir.
Panik atağı, çoğunlukla öncü belirti olmadan ortaya çıkan ve tekrarlayabilen, günlük işlevleri durdurabilen yoğun sıkıntı ya da korku nöbetleridir. Bu ataklar ani başlar, şiddeti artar ve 10 dakika içinde en üst düzeye çıkar; sıklıkla 10 ila 30 dakika arası sürer ve bir müdahale olmadan sonlanır. Panik Bozukluğu (PB) ise panik ataklarının tekrarlayıcı hale gelmesi ve sürekli buna ilişkin bir kaygı ve üzüntü duyma halidir.
Yaygın Anksiyete Bozukluğu (YAB) durumunda ise “sürekli, aşırı ve durumla uygun olmayan bir endişe/kaygı durumu” vardır. Aşırı kaygı, kişinin günlük yaşamını zora sokar, sekteye uğratır.
Panik Atağı nasıl tanınır?
Panik Atağı geçiren olgularda aşağıdakilerden 3’ünden fazlası aynı anda bulunur:
- Çarpıntı, göğüs ağrısı
- Nefes darlığı / nefessiz kalma ya da boğulma hissi,
- Baş dönmesi, bayılma hissi
- Terleme, titreme -ürperme, ateş basması,
- Karın ağrısı /bulantı-kusma
- Kendini ya da çevresindekileri değişmiş, tuhaf ve farklı hissetme
- Uyuşma-karıncalanma
- Kontrolünü kaybetme korkusu
- Ölecekmiş gibi hissetme/ ölüm korkusu
Neler ayırt edilmelidir? PB veya panik atağı olgusundan şüphelenildiğinde öncelikle tıbbi tüm diğer sorunlar ayırt edilmelidir. Örneğin bazı ilaç kullanımları, beyin damar hastalıklarında veya başka psikiyatrik hastalıklarda (örn. psikotik durumlarda) da PB benzeri bulgu ve yakınmalara rastlanabilmektedir. Bunlar dışlanmadan PB tanısına yönelmek ciddi yanlışlara götürebilir. Hastaların tanı için -çok acil olmasa da- psikiyatri polikliniğe davet edilmesi gereklidir.
Karışabilecek hastalıkların dışlanabilmesi için; metabolizma durumu (böbrek ve karaciğer fonksiyon testleri, elektrolitler), gebelik testi, elektrokardiyografi (EKG), akciğer filmi, kalp enzimlerini de içeren bazı testler istenebilir. Her olguda mutlaka bakılması gereken bir test grubu yoktur, hekiminiz bunları hastanın durumuna göre isteyecektir. Yakınma ve bulgulara bağlı olarak değişebilecek görüntüleme yöntemleri de (ultrasonografi, ekokardiyografi, bilgisayarlı tomografi, endoskopi vb.) gerekebilecektir.
– Anksiyete ve panik bozukluk nasıl tedavi edilir?
Panik Bozukluğu, tedavisi olan bir hastalıktır. İlaç tedavisi veya psikologlar eliyle yürütülen bilişsel-davranışçı tedavi yöntemleri denenebilir. Hastalığın durumuna göre psikoterapi ya da ilaç tedavisi ayrı ayrı ya da birlikte uygulanır. En sık olarak, kişinin günlük yaşamını durduran, rahatsız eden belirtilerde ilaca başvurulur. İlacın kullanım şekli ya da bırakılması mutlaka doktor önerisi ile olmalıdır. Birçok hastada nefes ve gevşeme egzersizleri de yardımcıdır.
Acil koşullarda anksiyete ve panik bozukluk hastasıyla karşılaşıldığında bunlardan önce hastaya yaklaşım ve iletişimin olumlu yönde, destekleyici, dostça ve içten olması önemlidir. Bu durumda hastalar kendini sağlık personeline daha iyi anlatabilmektedir. Hastayı yargılamak, suçlamak, ilaç olmayıp hastayı kandırmak için serum fizyolojik veya kalsiyum gibi bazı maddeler uygulamak kesinlikle etik olmayan, kaçınılması gereken davranışlardır. Benzer şekilde “bir şeyiniz yok” da denmemeli, sorunun adı netlik ve ciddiyetle konup hasta ilgili polikliniklere yönlendirilmelidir. Bazı durumlarda acil olarak da sakinleştirici ilaç uygulaması gerekebilir. Bu durumda en uygun ajanlar bezodiazepinlerdir.
Acil Tıp Uzmanı
Prof. Dr. Özgür KARCIOĞLU
TÜSODER Yönetim Kurulu ve Sağlık Komisyonu Üyesi